Prof. Dr. Uğur Coşkun Kadın Sağlığı
İç Hastalıkları ve Tıbbi Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Uğur Coşkun, kadınların sağlıklı bir yaşam sürmelerine yardımcı olmak için önemli ipuçlarını ve önerileri MAG Okurlarıyla paylaşıyor.
Kadın sağlığında önemli bir rol oynayan hormonlar hakkında genel bir değerlendirme yapar mısınız?
Kadın sağlığı, bireysel ve toplumsal düzeyde, daha sağlıklı nesiller yetiştirebilmek açısından oldukça önemlidir. Kadın sağlığını, hormonlar önemli ölçüde etkileyebiliyor. Kadında baskın hormon, östrojen hormonudur. Östrojen yumuşak bir cilt, deri altı yağ dokusu, daha ince ses gibi kadına özgü vücut özelliklerini belirler. Bunun yanında progesteron ile üreme, menstural siklus gibi doğurganlık özellikleri üzerinde etkilidir. Kadının davranış biçimlerinde östrojen ve progesterona bağlı siklus değişimleri oldukça etkilidir. Regl döneminde progesteronun yükselmesi ile aşırı duygusallık durumu görülebilmektedir. Oksitosin hormonu özellikle gebelik döneminde kadını etkisi altına alır, anneliğe hazırlar. Tiroit hormonları kadınlarda metabolizmayı ve enerjiyi düzenler. Hormonların çalışması çevresel veya genetik pek çok etmenden etkilenir. Hormon düzeylerinde meydana gelebilecek değişiklikler de bağışıklık sistemi, sinir sistemi, sindirim sistemi gibi geniş bir yelpazeyi etkileyebilir.
Kadınlarda görülen hormonal bozukluklar, sağlık üzerinde nasıl etkiler yapabilir ve tedavi seçenekleri nelerdir?
Hormonlar, vücuttaki birçok biyolojik süreci düzenleyen ve kontrol eden bileşiklerdir. Bu nedenle hormonal bozukluklar, sağlığı her yönden olumsuz etkileyebilir. Hormon bozukluklarının tedavisi, bozukluğun ortaya çıkma nedenine göre değişiklik göstermektedir. Fiziki muayeneler, ultrason görüntüleri ve laboratuvar testleriyle hormonal bozukluğun teşhisi konularak doğru tedavi yöntemi uygulanır. Hormonal dengenin yeniden sağlanması için hormon ilaçları veya kremlerle medikal tedavi, ilgili hekim tarafından yapılır.
Kadınların hayatlarında en sık karşılaştığı kanser türleri nelerdir ve bu kanserlerin erken tanısı için neler yapılması gerekir?
Kadınlarda en sık görülen kanser türü meme kanseridir. Günümüzde dünya genelinde her sekiz kadından birine meme kanseri teşhisi konmaktadır. Meme kanserini, tiroit, kolon ve rahim kanseri izlemektedir. Son yıllarda kadınlarda, tütün kullanılmasının artışına bağlı akciğer kanseri sıklığı da oldukça artmıştır. Tüm kanserlerde olduğu gibi meme kanserinde de erken teşhis oldukça mühim… Her kadının kırk yaşından sonra meme kanseri açısından takibe alınması ve yıllık mamografi çekilmesi son derece önemli. Ailede meme kanseri öyküsü varsa bu takiplerin daha yoğun yapılmasını ve daha erken yaşlarda başlanılmasını öneriyoruz. Genetik testler de yine çok önemli. Ayrıca her kadının yirmi yaşından itibaren, adet başlangıcından beş ila yedi gün sonra düzenli olarak kendi meme muayenesini yapılmasını tavsiye ediyoruz.
Kadınlarda diğer önemli kanser türü rahim ağzı kanseri. Smear testinin yirmi bir yaşında yapılmaya başlanmasını ve üç yılda bir yapılmasını öneriyoruz. HPV aşıları ile rahim ağzı kanserleri büyük oranda önlenmektedir. Özellikle çocukluk döneminde uygulanan bu aşının artık kadınlarda hayatlarının herhangi bir döneminde yapılması birçok ülkede tavsiye edilmektedir. Bu aşı rahim ağzı kanserinin dışında HPV ile ilişkili baş-boyun kanserlerinden de büyük oranda korumaktadır. Tiroitte ise; yutkunma güçlüğü, ses kısıklığı, boyun bölgesinde şişlik vb. durumlarda beklemeden doktora gidilmesi gerekir. Dışkılamada görülen değişiklikler, dışkıda kan görülmesi de kolon kanseri riskini düşündürmelidir.
Kadınların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için beslenme konusunda nelere dikkat etmeleri gerektiği hakkında bilgi verebilir misiniz?
Sağlıklı bir yaşam sürdürmek için ideal vücut ağırlığında olmak çok önemlidir. Özellikle fazla kilolu kadınların diyet ve egzersiz ile ideal kiloya düşmeleri gerekir. Sebze, meyve, tam tahıllı sağlıklı karbonhidratlar ve kaliteli protein kaynakları ile düzenlenmiş bir diyet, sağlıklı beslenme adına yapılabilecek en iyi adımdır. Hamur işi, tatlı, kızartma türü yiyeceklerden ve işlenmiş gıdalardan da mümkün oldukça uzak durmak gerekir. Son yapılan çalışmalar sağlıklı bir yaşam sürmede ve beslenme ile ilişkili kanserlerden korunmada, Akdeniz diyet modelinin önemini vurgulamaktadır. Özellikle kırmızı et yerine balık, hindi, tavuk gibi beyaz et kaynaklarına ağırlık verilmesi, zeytinyağı gibi sağlıklı yağların kullanımı, ıspanak, roka, tere gibi koyu yeşil yapraklı sebzelerin sık tüketilmesi Akdeniz diyetinin olmazsa olmazları arasındadır.
Kadınların yaşam kalitesini artırmak ve sağlıklarını korumak için yapabilecekleri günlük alışkanlıklar nelerdir?
Mümkün olduğunca stresten uzak durmak, daha aktif bir yaşam sürmek, düzenli egzersiz ve spor yapmak, sevilen etkinliklere zaman ayırmak kadınların daha sağlıklı bir yaşam sürmelerine katkı sağlayabilir. Özellikle masa başı çalışan kadınlar gün içerisinde kısa molalar vererek ufak egzersizler ve kısa yürüyüşler ile hareket miktarını arttırabilirler. Bunun yanında tütün ve alkolden olabildiğince uzak durmak, günlük su tüketim miktarını arttırmak, uyku düzenine önem vermek, sosyal ve kültürel etkinliklere zaman ayırmak hem bedenen hem de ruhen sağlıklı bir yaşam sürmenin anahtarıdır. Belli aralıklarla sağlık kontrolleri yaptırmak da sağlığı koruyabilmek adına oldukça önemlidir.
