Prof. Dr. Ertuğrul Akşahin Hata Payını Sıfıra Yaklaştıran Yöntem
Ortopedi Ankara Kliniğinde hastalarına bakan Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı Prof. Dr. Ertuğrul Akşahin, hata payını sıfıra yaklaştıran bir yöntem olan robotik diz protezi uygulaması hakkında merak edilenlere ışık tutuyor.
Robotik protez cerrahisi nedir? Kısaca tanımlar mısınız?
Robotik protez cerrahisini; protezin, robotun yönlendirmesiyle cerrah tarafından yapıldığı bir cerrahi yöntem diye tanımlayabiliriz.
Robotik diz protezinin, geleneksel diz protezinden farkı nedir?
Diz protezi cerrahisinde gerek kemik dizilimini doğru yapmak, gerekse de yumuşak doku dengesini uygun bir şekilde sağlayabilmek için birtakım ölçümler ve ameliyat içi değerlendirmeler yaparız. Bu ölçümler bazen elle muayene ile bazen de el aletleriyle yapılır. Robotik diz protez cerrahisi, işte bu ölçümlerin tamamının geleneksel yollarla değil de çok daha ölçülebilir, rasyonel yollarla yapıldığı bir işlem. Aynı zamanda ameliyatta kesilere başlamadan robotla cerrahi planlama yapabiliyoruz. Bir simülasyonla eğer o kesileri yaparsak karşımıza nasıl bir sonuç çıkacak, robot bize söylüyor. Biz de ona göre daha başlamadan bazı değişiklikler yapıp ideal kesileri tespit edebiliyoruz.
Bu uygulama hangi durumlarda nasıl yapılmaktadır? Aşamalarını anlatır mısınız?
Robotik diz protezinde iki tip uygulama var. Bunlardan birincisi ameliyat öncesi tomografi çekilip bir merkezde planlama yapılan robotik diz protezi tipi, diğeri ise tomografi ihtiyacı olmaksızın ameliyat içi kullanılan sensörlerle kemik anatomisinin algılanabildiği ve planlamanın yapılabildiği grup. Bizim kullandığımız ikincisi. Yani ameliyat öncesi bir tomografi çektirme ihtiyacımız yok. Bu protez uygulamalarında öncelikle, dediğim gibi sensörleri kemiklere yerleştiriyoruz (femur ve tibiaya), sonra bu sensörler yardımıyla dizi robota tanıtıyoruz. Robot ölçümleri alıyor, yumuşak dokuların durumunu da belirliyor. Ardından ulaşmak istediğimiz dizilimi belirliyoruz. Robot bize “eğer bu dizilime ulaşmak istiyorsanız şu kesileri yapmalısınız” diye bir öneride bulunuyor. Biz de bazen bu öneriler üzerinden, bazen de birtakım değişiklerle planlamayı yapıyoruz. Ardından dizi açıyoruz. Robot kolu daha önce planladığımız ölçülere uyacak şekilde kesi kılavuzlarını dize yerleştiriyor. Kemik kesileri robotun yönlendirmesiyle bizim tarafımızdan yapılıyor. Kesilerin her biri “validasyon kılavuzu” adı verilen bir kılavuzla tekrar kontrol ediliyor ve milimetrik olarak kesilerimizi doğruluyoruz. Ardından deneme protezlerimizi yerleştirip başta amaçladığımız yumuşak doku dengesini ve dizilimi sağlayabilmiş miyiz, bunu robotla tekrar kontrol ediyoruz. Eğer yumuşak doku gevşetmeleri gerekiyorsa, bunu bu aşamada anlıyoruz ve yapabiliyoruz. Sonuçta başta ne planladıysak ameliyat sonunda ona ulaşabiliyoruz.
Robotik diz cerrahisinde hata riski nedir?
Bu cerrahide hata riski yüzde birin altında. Bu da, klasik yönteme göre oldukça düşük bir oran.
Robotik diz protezinin avantajlarından bahseder misiniz? Hastalar ne kadar sürede günlük yaşamlarına dönebilir?
Kemik kesilerinin daha hedefe yönelik yapılması ve robot yardımıyla kesi kılavuzlarının yerleştirilmesi sayesinde ameliyat daha didaktik gidiyor. Yine yumuşak doku dengesinin (ki bu denge diz protezinin klinik sonucunda oldukça önemli bir parametredir) mükemmele yakın ayarlanabilmesi sayesinde hastalarımızın ameliyat sonrası konforu da artmaktadır. Hastalarımız birinci gün ayağa kalkar ve üzerine basarak yürüyebilirler. Genelde hastalarımız dikiş aldırmaya geldiklerinde yürüteçlerini atmış bir şekilde yürüyebilirler. Hafif ev içi işlerine dönmeleri üç ila altı hafta sürer. Günlük hayata dönmeleri kişiden kişiye değişmekle birlikte bir buçuk ila üç ay arasında değişir. Çift taraflı olgularda ise bu süre biraz daha uzundur.
Diz protezi cerrahisi uygun görülen hastalarınıza neler önerirsiniz?
Biz ortopedistler, yıllardan beri bu ameliyatı geleneksel yollarla yapmaktayız ve ciddi bir tecrübemiz var. Robotik diz protezi bizim yıllardır biriktirdiğimiz tecrübelerimizi bilimle, teknolojiyle birleştiren; insan gözünün yapabilmesi muhtemel bazı hataları ortadan kaldıran bir yöntem. Ben burada hastalarıma şöyle bir benzetme yapıyorum: Hepimiz kendi kıyafet seçimlerimizde ustayız. Bedenimizi biliriz, neyin bizde nasıl görüneceğini biliriz. Tıpkı bir cerrahın, insan anatomisini çok iyi bildiği gibi. Yine de mağazaya girip bazen defalarca deneme yaparız. Hatta bazen oldu sandığımız şeyler, eve gittiğimizde bir bakarız uzun gelir, bol gelir. Onları kısalttırmak, daralttırmak zorunda kalırız. Biz kendimizi çok iyi bilsek de, yıllarca kıyafet alsak da, beden seçiminde hata yapabiliyoruz. Eğer giyim sektöründe robot kullanılsaydı, girişte bir robot sizi görürdü ve size uygun kıyafet şu rafta derdi; ve hatasız olarak beden seçimi işlemi tamamlanırdı. Robotik diz protezi de benzer bir yöntem. Zaten hata tolerasyonunun çok az olduğu bir işlemde, hata payını sıfıra yaklaştıran bir yöntem olması itibarıyla robotik diz protezine teknolojinin bilime ciddi bir katkısı gözüyle bakıyorum ve hastalarıma gönül rahatlığıyla robotik diz protezini öneriyorum.
