Uzm. Dr. Özge Banu Öztürk – Güneş Yanıkları ve Sıcak Çarpması

Artan sıcaklıklar ve UV maruziyetiyle birlikte güneş yanıkları, sıcak çarpması ve cilt hastalıkları konusunda farkındalık yaratmanın önemini vurgulayan Dermatoloji Uzmanı Dr. Özge Banu Öztürk, bu tür risklerden korunmanın yollarını MAG Okurları için anlatıyor.

 

 

Yaz aylarında artan sıcaklık ve ultraviyole (UV) radyasyon maruziyeti; güneş yanıkları ve sıcak çarpması gibi potansiyel olarak ciddi sağlık sorunlarını beraberinde getirebilir. Özellikle bebekler, küçük çocuklar, yaşlılar ve kronik hastalığı olan bireyler, termoregülasyon mekanizmalarının zayıflığı veya yetersiz hidrasyon nedeniyle daha yüksek risk altındadır.

 

Güneş Yanıklarından Korunma

Güneş yanığı, UV-B ışınlarının epidermiste DNA hasarı ve inflamasyon oluşturmasıyla meydana gelir. Tekrarlayan yanıklar, uzun vadede foto-aging ve melanom dâhil deri kanseri riskini artırır.

 

Alınması Gereken Önlemler

ï Güneşten kaçınma: 10.00–16.00 saatleri arasında direkt güneş ışığına maruz kalmaktan kaçınılmalısınız.

ï Güneş koruyucu kullanımı: SPF ≥30, geniş spektrumlu (UVA/UVB) filtre içeren, suya dayanıklı güneş koruyucular tercih edin. Uygulama, güneşe çıkmadan en az yirmi ila otuz dakika önce yapılmalı, iki saatte bir ve terleme/deniz sonrası tekrarlanmalıdır.

ï Koruyucu giysiler: UV filtreli giysiler, geniş kenarlı şapkalar ve güneş gözlükleri etkili koruma sağlar.

ï Bebek ve çocuklar: 6 aydan küçük bebekler direkt güneş ışığına maruz bırakılmamalıdır. 6 aydan büyük bebeklerde mineral filtreli (çinko oksit/titanyum dioksit) güneş koruyucular öneriyoruz.

 

Yanık oluştuğunda; soğuk duş ve kompres, nemlendirici losyonlar (ör. aloe vera), NSAID’ler ve ciddi vakalarda tıbbi değerlendirme gerekir. Bebeklerde ve yaşlılarda sıvı alımının arttırılması çok önemli!

 

Sıcak Çarpması (Heatstroke) ve Önlenmesi

Sıcak çarpması; vücut sıcaklığının >40°C’ye çıkması ve santral sinir sistemi disfonksiyonu (bilinç bozukluğu, konvülsiyon) ile karakterize, acil müdahale gerektiren bir tablodur. Sıklıkla dehidratasyon ve elektrolit kaybına bağlı gelişir.

 

Riskli Gruplar:

ï Bebek ve çocuklar (terleme mekanizmaları yetersizdir).

ï Yaşlılar (susama hissi azalır, terleme kapasitesi düşer).

ï Kardiyovasküler, böbrek veya endokrin hastalıkları olanlar.

 

Koruyucu Önlemler:

ï Yeterli hidrasyon: Günde iki ila üç litre su tüketimi; bebeklerde sık emzirme. Şekerli ve kafeinli içeceklerden kaçınılmalıdır.

ï Serin ortam: Gölge ve klima kullanımı, iyi havalandırma.

ï Hafif ve açık renkli giysiler: Pamuklu ve nefes alan kumaşlar tercih edilmelidir.

ï Fiziksel aktivitenin kısıtlanması: Özellikle sıcak havanın yoğun olduğu saatlerde aşırı fiziksel aktivitelerden kaçınılmalıdır.

 

Acil Durum Belirtileri:

Baş ağrısı, aşırı halsizlik, bulantı-kusma, hızlı nabız, bilinç bulanıklığı veya bayılma durumunda kişi hemen serin bir ortama alınmalı, soğuk uygulama yapılmalı ve acil tıbbi yardım çağrılmalıdır.

 

Bebek, Çocuk ve Yaşlılar İçin Ekstra Uyarılar

ï Bebek arabaları: Güneş altında kapalı şekilde bırakılmamalıdır; içerideki sıcaklık hızla artabilir.

ï Yaşlılar: Susama hisleri azaldığından, gün içinde düzenli sıvı alımı sağlanmalıdır.

ï Hassas ciltler: Güneş sonrası ciltte nem bariyerini onaran ürünler (seramid, hyalüronik asit içerikli losyonlar) kullanılabilir.

ï İlaç etkileşimleri: Antihistaminikler, diüretikler, beta-blokerler gibi bazı ilaçlar sıcak çarpması riskini artırabilir.

 

Bugün cildinizi yanıktan korursanız, gelecekte cilt kanseri riskini önemli derecede azaltabilirsiniz. Cilt kanseri riskini azaltan bir diğer faktör de serum total D vitamini düzeyiniz. “Yaz aylarında bronzlaştığım için yeterli D vitaminim var.” sanmayın. Bronzluk arttıkça cildimiz daha az D vitamini sentezliyor. Bu sebeple yaz kış D vitamini takviyesini D3K2 şeklinde alıp, serum düzeylerini minimum 50 ng/ml’de tutmamız gerekiyor.

 

Cilt Kanserlerini Bilin ve Önemseyin

Cilt kanserleri, başlıca melanom ve melanom dışı cilt kanserleri olarak ikiye ayrılır. Melanom, kahverengi güneş benlerinden güneş maruziyeti sonucunda yıllar içinde gelişebileceği gibi, kendiliğinden aniden çıkıp büyüyebilir. Melanom’un belirtileri şunlardır:

ï Daha önceden olan bir bende yeni başlayan kaşıntı, kızarıklık, kabuk oluşumu, simetri kaybı, siyah veya gri renge dönme, aniden kabararak büyüme, kırmızı renk oluşumu veya kahverengi bir benin aniden rengini kaybetmesi, beyazlaması.

ï Aniden, yukarıda anlattığım belirtileri gösteren kahverengi veya kırmızı bir lezyonun çıkması, hızla büyümeye başlaması, yaraya dönmesi,

ï Nadiren, uzun yıllardır yüzde, ellerde olan masum yaşlılık lekesinin birden koyulaşması, kabuklanması, genişlemesi, renk ve içerik değişiklikleri göstermesi.

 

Melanom, tanı aldıktan sonra, beş yıllık yaşam şansı oldukça düşük olan şanssız bir cilt kanseri tipidir. Özellikle bebeklik ve erken çocukluk döneminde yoğun güneş maruziyeti, kızarıklık şeklindeki birinci derece güneş yanığı dâhil tüm güneş yanıkları, kısa sürede yoğun güneşlenmek, D vitamini eksikliği, xeroderma pigmentosum gibi bazı genetik hastalıklar melanom için risk faktörüdür. Şu sıcak yaz günlerinde, doğru güneşlenme bilincinde olmak çok önemli! Bebek ve çocuklarımızı güneşten korumak, kendimizi eğitmek önemli. Doğru güneşlenme ve güneşten korunmayı öğrenmek için geç değil. Lütfen güneşle ilgili tüm bilgileri dermatoloğunuza danışın.