Prof. Dr. Filiz Garip Cumhuriyetle Güçlenen Yolculuk

Mühendislikten sosyolojiye geçiş sürecinde verdiği zor kararları ve duygusal çatışmaları da paylaşan Princeton Üniversitesi Sosyoloji ve Halkla İlişkiler Profesörü Filiz Garip, cumhuriyetin sunduğu fırsatların kadınların akademideki varlığına etkisini MAG Okurları için anlatıyor.

Boğaziçi Üniversitesinden Princeton’a, mühendislikten sosyolojiye uzanan yolculuğunuzda sizi en çok zorlayan karar neydi?

İki kararda çok zorlandığımı hatırlıyorum. İlki Amerika’ya gitme kararıydı. Boğaziçi’nde mühendislik okurken, sonrasında hemen iş hayatına atılacağımı düşünüyordum. Amerika’daki üniversitelerin lisansüstü eğitimlerine, sadece arkadaşlarım başvurduğu için başvurdum. Kabul aldığımda ilk düşüncem gitmemekti. Zaman kaybetmek istemiyordum. (Şimdi bakınca, yirmi iki yaşında birinin bunu düşünmesi çok komik geliyor…) Beni ailem ikna etti. Bir şans vermemin doğru olacağını söylediler. Hatta babam “Dönmek istersen biletini hemen alırız.” dedi. Ben de gitmeye karar verdim.

İkinci zor karar iki yıl sonra geldi. Mühendislik üzerine master yapıyordum ve yazın büyük bir finansal danışmanlık şirketinde çalışmıştım. Bu kariyerin bana göre olmadığı aşinaydı ama ne yapacağımı da bilemiyordum. Bir arayış içinde sosyolojiden dersler aldım ve her şey değişti. Sosyolojinin sorduğu sorular bana bireysel olduğunu sandığımız kararların aslında nasıl toplum tarafından şekillendirildiğini gösterdi. Buna benim mühendislik okuma kararım da dahildi. Birçok şeyi sorgularken sosyolojide doktoraya başvurma fikri doğdu; ama aileme söylemeye çekindim. Ancak kabul alınca cesaretimi toplayabildim. Önce büyük bir hayal kırıklığına uğradılar. Hatta annem kırk sekiz saat içinde Amerika’ya geldi. Benim için endişeliydi. Neden üzerinde yıllardır çalıştığım bir kariyeri bıraktığımı anlamıyordu. (Ben de tam olarak anlayamıyordum aslında.) Uzun uzun konuştuktan sonra doktorayı bir sene deneme ve sonra tekrar değerlendirme konusunda anlaştık. Bu süreç benim için zor oldu, çünkü belki de ilk defa ailemi böylesine karşıma almıştım; ama bir yandan da bunlar beni önümdeki yola dört elle sarılmaya itti. Belki beş altı sene önceydi; babam bana ilk defa “Doğru kararı verdin,” dedi, “Sevdiğin işi yapmak en güzel şey…”. Bence de!

ABD’de akademik dünyada kadın olmak ile Türkiye’de kadın akademisyen olmanın farklarını nasıl gözlemliyorsunuz?

Benim için Türkiye’de, Boğaziçi Üniversitesinde tanıdığım güçlü kadın akademisyenler hep örnek oldular. Mesela üniversitenin rektörlüğünü de yapan Prof. Dr. Gülay Barbarosoğlu benim tez hocamdı. Aynı şekilde bana ilk istatistik dersimi veren Prof. Dr. Aytül Ercil, hep geriye dönüp düşündüğüm bir insan oldu. Onların buralara gelmesinde aştığı yol muhakkak ki benim yürüdüğüm yoldan çetrefilli olmuştur. Bu onlara saygımı daha da artırıyor. Ben kendi yolum için şunu söyleyebilirim: Çok şanslıydım ki Türkiye’de de ABD’de de etrafımda hep beni çok destekleyen hocalarım oldu. Şimdi ben öğrencilerim için aynısını yapmaya çalışıyorum.

Cumhuriyet sizin için ne ifade ediyor? Cumhuriyet değerleri sizi nasıl şekillendirdi?

Benim için cumhuriyet; özgürlük, eşitlik ve herkesin kendi geleceğini tayin etmesi idealini ifade ediyor. Bu değerler benim hayatımın merkezinde. Eğer cumhuriyetin bizlere kazandırdığı oy hakkı ve eğitim olanakları olmasaydı, bugün burada olamazdım.

Kadın mücadelesi, cumhuriyetten sonraki 102 yılda nereye evrildi? Kadınlar için nasıl bir gelecek hayal ediyorsunuz?

Ben kazanımlarımıza odaklanmayı seçiyorum (her ne kadar katedecek çok daha fazla yolumuz olsa da). Bir örnek vereyim: Boğaziçi Üniversitesinde Endüstri Mühendisliği bölümünde kız ve erkek öğrenciler aşağı yukarı eşit sayıdaydı. Amerika’da Princeton Üniversitesinde benzer bir bölüme ilk gittiğimde ise kız öğrenciler bir elin parmaklarını geçmiyordu. Bu beni çok şaşırttı ve cumhuriyetin bizi nerelere getirdiğini bir kez daha gösterdi; ama daha yapacak çok işimiz var. Eğitime erişimdeki eşitliğe önem vermek, bu eşitliği istihdama da yansıtmak ve kadınlar her kademede temsil edilene kadar yılmamak hedeflerimiz olmalı.

Türkiye’deki genç akademisyenlere ve özellikle genç kadınlara en çok vermek istediğiniz tavsiye nedir?

Yolun zor olduğunun farkındayım; ama yılmak gibi bir seçeneğimiz yok. Bunu kendime de hep söylüyorum: Önce ben inanmalıyım ki etrafımdakileri de inandırabileyim ve ikna edebileyim. Bir de bu yolda yalnız değiliz. Birbirimizden ilham ve destek almalıyız.