Uzm. Dt. Nurgül Demir Çocuklara Diş Fırçalamayı Sevdirmek
Genel sağlığın korunabilmesinde diş sağlığının önemine değinen Çocuk Diş Hekimliği Uzmanı Nurgül Demir, çocuklara diş fırçalamayı sevdirebilecek yöntemleri MAG Okurlarıyla paylaşıyor.
Diş fırçalamak, çocukların dünyasında çoğunlukla eğlenceli bir aktivite olarak yer almaz. Dişlerini fırçalamak istemiyor deyip çocukları kendi hâline bırakmak ise, yapılabilecek en hatalı davranıştır. Diş fırçalamak opsiyonel bir gündelik aktivite olarak değil, diş tedavilerinin ilk adımı olarak düşünülmelidir ki, çocukların diş hekimi ile ilk tanışması diş çürükleri veya diş ağrısı vesilesiyle olduğunda planlanan tedaviler için, ebeveynler, “Bu yaşta çocukta kaç tane süt dişi var ki bu kadar diş tedavisi gerekli olsun?” sorusuna cevap aramak için gecikmiş olmasınlar. Çocuklarda ortalama iki buçuk üç yaşlarında tamamlanan yirmi tane süt dişinin her biri, dişler düzenli olarak fırçalanmadığı takdirde, çürük ve ileri düzey diş enfeksiyonları için büyük bir risk oluşturur. Ağız bölgesi hijyeninin, sadece diş sağlığının idame ettirilmesi için önemli olduğunu düşünmek doğru değildir. Vücut bütünlüğünün genel sağlığının korunabilmesinde de, diş enfeksiyonlarının önüne geçilebilmesi, göz ardı edilemez bir öneme sahiptir.
Çocuklar, genellikle kendilerinin olana değil, kendilerinde olmayana ilgi duyarlar malum; kendileri için alınan oyuncaklar ile değil, evdeki sıradan eşyalar çok daha ilgi çekicidir onlar için. Onlara yap denilen şeyleri yaptırmak her zaman mümkün olmaz; ama bir bütünün parçası olarak hissettikleri aktivitelerde hevesle yer alırlar. O zaman çocuklara diş fırçalamayı sevdirmeye çalışırken ilk adım; ebeveynlerin, diş fırçalamayı kendilerinin eğlenerek yaptıkları bir aktivite gibi göstererek çocuğu motive etmeye, bu aktivitelerine onu dâhil etmeye, özendirmeye çalışmaları olabilir. Diş fırçalama alışkanlığı kazandırmaya çalıştığımız çocuklardan çok sık duyduğumuz bir cümledir: “Annemle babam da diş fırçalamıyor ki!”
Farklı bir açıdan bakıldığı zaman; çocuklara neyi neden yapmaları gerektiği konusunda net bilgiler verilmelidir. Çocuklar, algıları çok açık, doğru iletişim dili kullanıldığı zaman bilinçli karşılıklar verebilen, düşünebilen bireylerdir; ama en önemlisi yetişkinlerden daha çok sorgularlar ve tatmin edici cevaplar beklerler. Bu noktada üşenmeden, sıkılmadan; bir görev gibi çocuğa yüklemeden önce, diş fırçalamanın neden gerekli olduğunu onun anlayabileceği seviyede açıklamak, dişler sağlığını kaybederse nelerden mahrum kalabileceğini sabırla öğretmek önemlidir. Minik bir hastamın bana sorduğu soru belki daha çok yardımcı olur bunun önemini vurgulayabilmem için: “Dişlerimi sen tedavi ettikten sonra dondurma yerken artık ağlamayacak mıyım?”
Biraz da çocukların dünyasından yaklaşmaya çalışalım diş sağlığına. Her dönem farklı bir süper kahramanın, prensesin ön plana çıktığı; hızına yetişemediğimiz, çocuklar için çok parlak bir gösteri dünyası var her yerde. Bu sevgilerini ve hayranlıklarını, diş fırçalamayı sevdirmek için de kullanabilirsiniz. Diş macunlarını, diş fırçalarını çocuk diş hekiminin de yönlendirmeleri doğrultusunda, üzerinde kahramanlar olanlardan seçerek, diş fırçalamayı severek yapmalarını sağlayabilirsiniz. Belirlenen ideal ürünler arasından seçimi onlara bırakarak, kendi sağlığına ve diş fırçalama alışkanlığına dair küçük bir sorumluluğu onunla da paylaştığınızı hissettirebilirsiniz. Bu konuda asıl etkisini göreceğiniz cümle ise muhtemelen şu olacaktır: “Dişlerinin, en sevdiğin süper kahraman gibi güçlü kalmasını ya da hayran olduğun prensesin dişleri gibi ışıl ışıl parlamasını istemez misin?”
Elektrikli diş fırçaları da çocukların diş fırçalamaya karşı ön yargılarını yıkabilmek için etkili olabiliyor. Uyarı sesleri, fırça başlığının dönme hareketleri veya farklı renklerde yanıp sönen ışıkları bir süre çocuklarda diş fırçalamayı ilgi çekici kılabilir. Bu noktada dikkat edilmesi gereken, çocuklarda elektrikli diş fırçalarının her zaman ebeveyn kontrolünde kullanılması gerektiğidir. Hem diş fırçalama etkinliğinin yeterli düzeyde sağlanması hem de diş eti travmalarının önüne geçilebilmesi için ebeveyn desteği çok önemlidir. Diş fırçalamaya giderken ise, çocuğunuzun ilgi duyduğu konu ve kahramanlar üzerinden pozitif pekiştirmeler yaparak destek alabilirsiniz: “Şimdi elektrikli diş fırçanla dişlerinin üzerindeki koruma kalkanını güçlendirme zamanı!”
Çocukların, doğru ya da yanlış davranışları gözlemlerken birbirlerinden ne kadar etkilendiklerine de değinmekte fayda var. Özellikle kreşe başladıkları zamanlarda, ebeveynlerden ilk ayrılma ve yeni bir çevreye alışma döneminde farklı olumsuz davranışlar kazanabilecekleri gibi, bulunmaktan zevk aldıkları bir ortamdan veya sevdikleri arkadaşlardan pozitif alışkanlıklar da katabilirler kendilerine. Bunu zorlamayla değil, kendileri isteyerek yaparlar. O zaman çocukların sık görüştükleri arkadaşları, kendilerine rol model seçtikleri öğretmenler de çocuklarınıza diş fırçalamayı sevdirirken yardımcı olabilir. Diş fırçalamak çocukların zaman geçirdiği hiçbir ortamda negatif bir yargı olarak akıllarında bırakılmamalıdır. Sabah kreşe gitmeden dişlerini fırçaladıktan sonra onunla gurur duyduğunuzu hissettirerek kullanabileceğiniz cümlelere küçük bir örnek: “Bugün öğretmenine dişlerini fırçalamanın seni mikroplara karşı nasıl koruduğunu göstermek ister misin?”
