Prof. Dr. C. Alper Kemaloğlu – Memorial Ankara Hastanesi Hücre Kökenli Tedaviler

Cerrahisiz, doğal ve kişiye özel iyileşmenin artık mümkün olduğunu belirten Memorial Ankara Hastanesi Plastik, Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Prof. Dr. C. Alper Kemaloğlu, kök hücre ve eksozom tedavileriyle tıpta yaşanan dönüşümü MAG Okurları için anlatıyor.

 

Kök hücrelerin 2002 yılındaki keşfiyle beraber tıpta yeni bir dönem başladı. Yaşlanma etkilerinin geciktirilmesi ve doku onarımı amacıyla daha önceleri sadece destek tedavileri uygulanıyor ve iyileşmenin esas olarak lokal hücreler aracılığıyla gerçekleşebileceği düşünülüyordu. Ne var ki kök hücrelerin vücuttaki her hücre tipine dönüşebildiği ve bedenin ihtiyacına göre çevresini yeniden düzenleyebildiği anlaşıldıktan sonra bu fikir değişti. Dokuların orijinal hâliyle onarılabilmesi eskiden radikal bir görüş olarak değerlendirilirken, bu “imkânsız”ın aslında bir “mümkün” olduğu anlaşıldı.

 

Özünde hepimiz anne rahminde bir kök hücrenin bölünmesiyle meydana geliyoruz. Erişkin olduğumuzda ise bu kök hücreler gizli ve sessiz bir bekleyişe geçiyor. Genellikle yağ hücrelerimiz arasında saklanan bu hücreler uzun süreli açlık ya da şiddetli travmalar gibi stres kaynakları karşısında kana karışıyor ve bizi hayatta tutmaya yarayan sinyalleri başlatıyor. Neyse ki bugün bedenlerimizi yoğun strese sokmadan bu hücreleri toplayabiliyor ve gerekli işlemlerden sonra hastaya geri verebiliyoruz.

 

Hastanın Kendi Hücreleri ile Kişiye Özel Tedavi Uygulanıyor

Plastik cerrahi alanında kök hücre kaynağı olarak genellikle yağ dokuyu kullanıyoruz. Hastalarımızdan lokal anestezi ve sedasyon altında yaklaşık 100 cc yağ alıyor ve buradan ortalama 5 cc kök hücreden zengin hücre kokteyli elde ediyoruz. Daha sonra bu hücreleri ihtiyaç duyulan alana lokal olarak ya da damar yoluyla sistemik olarak geri veriyoruz. Bu hücreler bulundukları yerde biyoaktif sinyal uyarılarını başlatarak inflamasyonu baskılıyor, kolajen yıkımını azaltıyor ve kanlanmayı arttırıyorlar. Bu sayede yaşlanma karşıtı ve onarıcı etki gösteriyorlar. Bu tedavinin en güzel yanı ise tamamen doğal olması ve hastaların kendi hücresi kullanıldığı için herhangi bir yan etkiye yol açmamasıdır.

 

Ameliyatsız İyileşmenin Kapılarını Açıyor

Hücresel tedavilerin geniş bir uygulama alanı var. Bu tedaviler dünyada en sık yüz gençleştirmede, erkek tipi saç dökülmesinde, iz kalitesinin arttırılmasında ve kronik yara yönetiminde kullanılıyorlar. Bu sayede hastalarda büyük cerrahilere gerek kalmadan tatmin edici sonuçlar alınabiliyor. Hücrenin kalitesine, uygulama dozuna, uygulama tekrarına bağlı olarak izlenen pozitif etki uzun süre kalıcı da olabiliyor.

 

Öte yandan kök hücre uygulamasının bazı kısıtlılıklarından da bahsetmek gerekir. Bu hücreler çoğunlukla yağ dokudan elde edildikleri için cerrahi kontrendikasyonu olan hastalar uygun aday olamazlar. Ayrıca kök hücreler hastayla beraber yaşlandıkları için ileri yaş hastalarda tedavinin kalitesi düşebilmektedir. Son olarak; kök hücrelerin saklanma koşulları için özel ekipman ve laboratuvarlar gerektiğinden tekrarlayan tedaviler için yeniden yağ almak gerekebilir.

 

Diğer taraftan bütün bu kısıtlılıkları aşacak iyi haberler son on yılda geldi. Yapılan birçok çalışmada kök hücrelerin aslında salgıladıkları biyolojik veziküllerle etki gösterdikleri anlaşıldı. Eksozom adı verilen bu veziküller; içlerinde DNA, RNA parçaları ve protein taşıyan kargo paketleri olarak düşünülebilir. Temelde hücreler arası iletişimde rol alan bu veziküller hedef hücrede kök hücrelerin amaçladıkları biyolojik dönüşümleri başlatıyorlar. Kök hücre eksozomlarını kullanıp hücrenin kendisini kullanmadığımızda biraz önce bahsettiğimiz kısıtlılıkları da aşmış oluyoruz.

 

Günümüzde eksozomlar hasta kanından, bebek kordon kök hücrelerinden ya da başka canlı türlerinden (genellikle bitki) elde edilebiliyor ve reddedilme riski olmadan hastaya enjekte edilebiliyorlar. Bu küçük veziküller bir hücre olmadıklarından saklanmaları için çok özel koşullara da ihtiyaç duymuyorlar. Dolayısıyla cerrahi istemeyen ya da kök hücre yaşı ileri olan hastalarda eksozomlar güçlü bir alternatif olarak karşımıza çıkıyorlar.

 

Geleceğin Tıbbını Şekillendiriyor

Eksozom tedavisi görece yeni bir tedavi türü olduğu için, doz, uygulama tekrarı ve saflaştırma tekniklerinde bazı standartların oturması zaman alacak. Özellikle eksozomların elde edilmesi için yüksek teknolojiye sahip akredite laboratuvarlar gerekiyor. Ayrıca bitki eksozomlarının klinik etkinliğin anlaşılabilmesi için daha detaylı moleküler analizlere ihtiyaç var. Son olarak eksozom içeriğindeki biyoaktif moleküllerin etkinlik mekanizması için geniş klinik çalışmalar gerekiyor. Bütün bunlara rağmen eksozomlar gelecek tıbbını şekillendirmeye ve adından daha uzun bir süre bahsettirmeye devam edecek gibi görünüyor.

 

Sonuç olarak hücre kökenli tedavilerin gelecek için yeni bir kapı açtığına şüphe yok. Bedendeki elli trilyon hücrenin karmaşık iletişim ağıyla haberleştiği düşünülürse, bu doğal iletişimi deşifre ederek problemi çözmeye çalışmak akıllıca bir stratejidir. Nasıl ki insanlar arası ilişkide yanlış anlaşılmalar problemlere yol açabiliyorsa, hücreler arasındaki yanlış iletişim de kronik sorunlara yol açabilmektedir. Kök hücre ve eksozom tedavisi işte bu yanlış iletişimi doğrusuyla değiştirebilme potansiyeline sahiptir. Sorunun kökenine yönelik bu biyolojik tedaviler, hastaları ileri cerrahi girişimlerden de koruyabilmenin en etkili ve güvenli yoludur.