Yüksel Duman: Yeni Varlık Barışının Avantajları
7417 sayılı Kanun’un 50. maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu’na geçici 15. maddenin eklenmesiyle varlık barışının yeniden uygulandığını belirten Ankara Vergi Dairesi Başkanı Yüksel Duman; yurt dışında bulunan varlıkların yurda getirilerek ve yurt içinde kanuni defter kayıtlarında yer almayan bazı varlıkların da kayıtlara alınarak millî ekonomiye kazandırılacağı yeni düzenlemeye ilişkin açıklamalar yapıyor.
İki yıl önce 7256 sayılı Kanun ile yürürlüğe giren “varlık barışı” düzenlemesinin süresi 30 Haziran 2022 tarihi itibarıyla son bulmuştur. 7417 sayılı Kanun’un 50. maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu’na hüküm eklenmek suretiyle varlık barışı düzenlemesi 5 Temmuz 2022 tarihi itibarıyla yeniden yürürlüğe girmiştir. Bu düzenleme önceki Kanun’a nazaran birtakım farklılıklar içermektedir. Bu varlık barışı, ülkemizde uygulanan sekizinci varlık barışıdır.
Söz konusu Kanun; hem gerçek ve tüzel kişilerin yurt dışında bulunan ve bu kapsama giren varlıklarının millî ekonomiye kazandırılmasına ilişkin hükümleri hem de gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin Türkiye’de bulunan fakat kanuni defter kayıtlarında yer almayan ancak, kapsama giren varlıklarına ilişkin hükümleri içermekle birlikte; yurt içinde bulunan gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti olmayan kişilere ait varlıkların da bu kanun hükmünden yararlanmasına imkân vermektedir.
A- Varlık Barışının Kapsamı
Varlık barışını; yurt dışında ve yurt içinde bulunan bazı varlıkların ekonomiye kazandırılması olarak tanımlayabiliriz. Bu noktada varlık barışı hem yurt içindeki hem de yurt dışındaki varlıklara ilişkin ayrı düzenlemeler içermektedir.
1- Yurt Dışında Bulunan Varlıkların Bildirimi:
Gerçek ve tüzel kişilerin yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları bildirime konu edilebilmektedir. Yasada herhangi bir sınırlama olmayıp yurt dışında kapsam dahilinde varlığı bulunan herkes yasadan faydalanma imkânına sahiptir. Yurt dışındaki söz konusu varlıkların Türkiye’ye getirilmesi için vergi mükellefi veya Türk vatandaşı olma zorunluluğu bulunmamaktadır. Yasa kapsamına girmeyen, gayrimenkul gibi varlığı olan kişiler de bu varlıklarını kapsam dahilindeki varlıklara çevirmek suretiyle yasadan yararlanabilirler.
- a) Yurt Dışında Bulunan Varlıklara İlişkin Bildirimler Ne Zaman ve Nereye Yapılacak?
Yurt dışında sahip olunan söz konusu varlıklar Türk lirası değerleri üzerinden 31 Mart 2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) bankalara veya aracı kurumlara bildirilecektir. Aracı kurumlara ise sadece menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarına ilişkin bildirimler yapılacaktır. Yurt dışında bulunan varlıklar için gerçek ve tüzel kişiler tarafından, ilgili genel tebliğ ekinde yer alan form (ek:1) doldurularak bankalara veya aracı kurumlara bildirimde bulunulacaktır. Yurt dışında bulunan varlıklar için tek bir bildirim yapılması esas olmakla birlikte düzeltme amaçlı yapılan bildirimler de dahil olmak üzere birden fazla bildirimde bulunulması mümkündür. Gerçek veya tüzel kişilerce vergi dairelerine herhangi bir bildirimde bulunulmayacaktır. Bildirimler kişiler tarafından yapılabileceği gibi, yetkili kıldıkları vekilleri veya kanuni temsilcileri tarafından da yapılabilecektir. İlk bildirimden sonra düzeltici bildirimler yapılabilir. Bu bildirimler:
– Varlıkların azaltılmasına yönelik bildirimlerde başlangıçta peşin ödenen verginin, azaltılan tutara isabet eden kısmı bildirim sahibine iade edilecektir.
– Varlıkların artırılmasına yönelik bildirimlerde ise; artırılan varlıklara isabet eden tutarlara ilişkin vergilerin de ödenmesi gerekmektedir.
- b) Yurt Dışında Bulunan Varlıklar Türkiye’ye Ne Zaman ve Nasıl Getirilecek?
Bildirime konu edilen varlıkların, bildirimin yapıldığı tarihten itibaren üç ay içinde Türkiye’ye getirilmesi veya Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi şarttır. Türkiye’ye getirilmesinden maksat;
– Para, döviz, altın, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya bu varlıkların Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi,
– Fiziki olarak Türkiye’ye getirilmesi veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi mümkün olmayan menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının aracı kurumlara bildirilmesidir.
Yurt dışındaki varlıkların banka veya aracı kuruma getirilmesi durumunda banka dekontu veya aracı kurum işlem sonuç formları, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunun tevsikinde kullanılacaktır. Varlıkların fiziki olarak yurda getirilmesi durumunda ise 31 Mart 2023 tarihine kadar banka veya aracı kuruma bildirilmesi şartıyla Gümrük İdaresinden alınan belgeler, varlıkların Türkiye’ye getirilmiş olduğunun tevsikinde kullanılabilecektir. Ayrıca gerçek veya tüzel kişiler tarafından yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan kullanılan ve 05/07/2022 tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan kredilerin en geç 31/03/2023 tarihine kadar kapatılmasında kullanılabilecektir. Bu takdirde, defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla, borcun ödenmesinde kullanılan varlıklar için Türkiye’ye getirilme şartı aranmayacaktır. Bu hükümden yararlananların, kredilerini kapattıklarına dair yurt dışında bulunan banka veya finansal kurumlardan alacakları tevsik edici belgeleri talep edildiğinde ibraz etmek üzere muhafaza etmeleri yeterlidir. 05/07/2022 tarihi itibarıyla kanuni defterlerde kayıtlı olan sermaye avanslarının, yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarının bu tarihten önce Türkiye’ye getirilmek suretiyle karşılanmış olması hâlinde, söz konusu avansların defter kayıtlarından düşülmesi kaydıyla anılan madde hükümlerinden yararlanılabilecektir.
2- Yurt Dışında Bulunan Varlıkların Bildirimi Üzerine Verginin Ödenmesi ve İadesi:
Banka ve aracı kurumlar, kendilerine bildirilen varlıklara ilişkin olarak bildirim sahibinden bildirilen varlıkların değeri üzerinden 30/9/2022 tarihine kadar yapılan bildirimler için %1, 1/10/2022 tarihi ila 31/12/2022 tarihi (bu tarih dahil) arasında yapılan bildirimler için %2, 31/3/2023 tarihine kadar (bu tarih dahil) yapılan bildirimler için %3 oranında peşin olarak tahsil edecekleri vergiyi, bildirimi izleyen ayın on beşinci günü akşamına kadar vergi sorumlusu sıfatıyla ödemeleri gerekmektedir. Yurt dışında bulunan ve madde kapsamında bildirime konu edilen varlıkların, Türkiye’deki banka ya da aracı kurumlardaki hesaplara transfer edildiği veya yurt dışından getirilerek bu hesaplara yatırıldığı tarihten itibaren en az bir yıl süreyle bu hesaplarda tutulması halinde, bildirilen varlıkların değeri üzerinden madde kapsamında uygulanması gereken vergi oranı %0 olarak dikkate alınacaktır. Bu durumda, banka ve aracı kurumlar tarafından tahsil edilerek vergi sorumlusu sıfatıyla vergi dairesine ödenen vergiler, bildirim sahibinin vergi dairesine başvurusu üzerine nakden veya mahsuben iade edilecektir.
3- Yurt İçinde Bulunan Varlıkların Bildirimi:
Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin kanuni defter kayıtlarında yer almayan ve Türkiye’de bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile gayrimenkulleri için varlık barışından yararlanarak kanuni defterlerine kaydedebileceklerdir. Bir önceki varlık barışından farklı olarak gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da bu yasadan yararlanabileceklerdir. Vergi dairelerine beyan edilen varlıkların değerleri üzerinden vergi dairelerince %3 oranında vergi tarh edilecektir. Bu şekilde hesaplanan vergi, tarhiyatın yapıldığı ayı izleyen ayın sonuna kadar ödenecektir.
- a) Yurt İçinde Bulunan Varlıklara İlişkin Bildirimler Ne Zaman ve Nereye Yapılacak?
Yurt içinde bulunan ve kanuni defterlerde yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçları ile taşınmazların, 31 Mart 2022 tarihine kadar bildirime konu edilmesi gerekmektedir. Burada bildirimler mükelleflerin gelir veya kurumlar vergisi yönünden bağlı bulundukları vergi dairelerine yapmaları gerekmektedir. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar için beyanda bulunulacak vergi dairesi, bunların yerleşim yerlerinin bağlı bulunduğu yer vergi daireleri olacaktır.
Bildirime konu varlıklardan taşınmaz dışındakilerin banka veya aracı kurumlarda yer alan hesaplara aktarılması gerekmektedir. Söz konusu varlıkların bu hesaplara aktarıldığına dair banka dekontları veya aracı kurumlarca düzenlenen belgelerle tevsik edilmesi mümkündür. Taşınmazların ise kayda alınması durumunda söz konusu tevsik için tapuya tescil edilmesi gerekmektedir; ancak, taşınmazların ayni sermaye olarak konulmak suretiyle işletme kayıtlarına alınması halinde, sermaye artırım kararının bildirim tarihi itibarıyla alınmış olması ve söz konusu kararın bildirim tarihini izleyen onuncu ayın sonuna kadar ticaret siciline tescil edilmesi kaydıyla, varlık barışı hükümlerinden yararlanabilecektir. Bu noktada unutulmaması gereken bir husus da sermaye şirketlerine ayni sermaye olarak konulan taşınmazların tapu işlemleri tapu harcından müstesna olmasıdır.
- b) Şirketlerin Kanuni Temsilcileri, Ortakları veya Vekilleri Adına Görünen Varlıklar Şirket Adına Bildirim veya Beyana Konu Edilebilir mi?
Şirketlerin kanuni temsilcileri, ortakları ya da şirket veya şirketin ortakları adına kanun kapsamına giren varlıkları 05/07/2022 tarihinden önce yetkili kuruluşlarca düzenlenen bir vekalet veya temsil sözleşmesine istinaden değerlendirmeye yetkili olanların, bu tarih itibarıyla sahip oldukları ve yurt dışında bulunan varlıklarının, şirket adına bildirime konu edilerek Türkiye’ye getirilmesi veya Türkiye’deki banka veya aracı kurumlarda açılacak bir hesaba transfer edilmesi ya da Türkiye’de bulunan ancak 05/07/2022 tarihi itibarıyla kanuni defter kayıtlarında yer almayan varlıklarının şirket adına bildirilmek suretiyle Kanun hükümlerinden yararlanılabilmesi mümkündür. Ayrıca şirket veya şirket ortaklarına ait olduğu halde şirketin kanuni temsilcileri, ortakları veya vekilleri dışındaki kişilerce tasarruf edilen varlıklar, şirket adına bildirime konu edilerek kanun hükümlerinden yararlanılabilecektir. Ayrıca, gerçek kişilere ait olduğu halde bu kişilerin ortağı veya kanuni temsilcisi oldukları yurt dışındaki şirketlerce tasarruf edilen varlıkların da ilgili gerçek kişiler adına bildirime konu edilmesi halinde madde hükmünden yararlanılabilmesi mümkündür; ancak, bu durumda yapılan bir incelemede bu varlıkların şirket veya şirket ortaklarına ya da gerçek kişilere ait olduğunun ispat edilmesi gerekmektedir.
- c) Bildirilen veya Beyan Edilen Varlıkların Yasal Defter Kayıtlarına Alınması Gerekli midir?
Bildirilen veya beyan edilen varlıkların, defter tutan mükelleflerce kanuni defterlere kaydedilmesi zorunludur. Kanun, yurt dışından getirilen varlıkların yasal defterlere kayıt edilmesi hususunda bir zorunluluk getirmemiştir, çünkü söz konusu yasa hükmünden hem mükellef olma şartı aranmaksızın herkes yararlanabilmekte hem de yasa kapsamındaki varlıklar üzerinde kişilerin serbestçe tasarruf hakkı bulunmaktadır; ancak, şirket adına bildirime konu edilen varlıkların, şirketin kanuni defter kayıtlarına intikal ettirilmesi gerekmektedir. Kayıtlara intikal ettirilen taşınmazlar için amortisman ayrılması söz konusu değildir. Ayrıca kayıtlara alınan varlıkların daha sonra elden çıkarılmasından zarar edilmesi halinde bu zararlar gelir veya kurumlar vergisi uygulaması bakımından gelirin veya kurum kazancının tespitinde gider veya indirim konusu yapılamayacaktır. Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, bildirime veya beyana konu ettikleri ve yasal defterlerine kaydettikleri kıymetleri için pasifte özel fon hesabı açacaklardır. Söz konusu fon hesabı sermayenin cüzü addolunacak, bildirim veya beyan tarihinden itibaren iki yıl geçmedikçe işletmeden çekilemeyecek ve sermayeye ilave dışında başka bir amaçla kullanılamayacaktır. Diğer taraftan işletmenin tasfiye edilmesi halinde bu tutarlar vergilendirilmeyecektir. Fon hesabında tutulan bu tutarların gerçekleşecek devir ve bölünme hallerinde de vergilendirilmesi söz konusu olmayacaktır.
- d) Varlık Barışının Sağladığı Avantajlar Nelerdir?
– Yurt dışında ve yurt içinde bulunan varlıkların ekonomiye kazandırılması durumunda ödenecek olan vergi, belirtilen şartların sağlanması halinde iade edilecektir. Böylece vergisiz bir şekilde yasa hükümlerinden yararlanılmış olacaktır.
– Kişiler tarafından bu varlıklar serbestçe tasarruf edilebilecek.
– Bu varlıklar belirtilen şartların sağlanması halinde dönem kazancının tespitinde dikkate alınmayacağı için üzerinden gelir veya kurumlar vergisi de ödenmeyecektir.
– İşletme kayıtlarına alınacak taşınmazların işletmeye devirlerine ilişkin tapuda yapılacak işlemlerden tapu harcı alınmayacaktır.
– Kurumlar için dağıtılabilir kazancın tespitinde dikkate alınmaksızın işletmeden çekilebilecektir.
– İşletme kayıtlarına dahil edilen bu tutarların kurumlar vergisi mükelleflerince ortaklara dağıtılması durumunda; kâr dağıtımına bağlı stopaj yapılmayacağı gibi gerçek ve tüzel kişi ortaklar tarafından elde edilen bu tutarlar da vergilendirilmeyecektir.
– Bu varlıklara ilişkin olarak vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken husus, vergi incelemesinin sadece bu yasa kapsamındaki varlıklara ilişkin olarak yapılmayacağıdır. Dolayısıyla mükellefler başka hususlara ilişkin olarak vergi incelemesine tabi tutulabilecektir. Tarhiyat yapılmayacağı ifadesi takdir komisyonu kararı yolunu da kapatmaktadır. Başka nedenlerle başlamış olan vergi incelemelerinde matrah farkının bir kısmının bildirilen veya beyan edilen varlıklar nedeniyle ortaya çıkmasının tespiti halinde mahsuplaşma yapılacaktır.
B- Sonuç
7417 sayılı Kanun’un 50.i maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanunu’na geçici 15. madde eklenmiş ve varlık barışı yeniden uygulanma imkânı bulmuştur. Bu düzenleme ile birlikte yurt dışında varlığı bulunan kişiler, hakkında herhangi bir vergi incelemesi yapılmadan ve ödemiş oldukları vergilerin belirli şartlarla geri alınması suretiyle; varlıkların yurda getirilmesi imkânına sahip olmuştur. Aynı şekilde gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin yurt içinde bulunan ve kanuni defterlerinde yer almayan varlıkları ile gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti olmayanların da yurt içi varlıklarını herhangi bir vergi incelemesine tabi tutulmaksızın ve %3 oranında bir vergi ödemek suretiyle vergi dairesine bildirilerek kanuni defter kayıtlarına alınabilmesine imkân sağlanmıştır. Bu yasa sayesinde; yurt dışında bulunan varlıklar yurda getirilerek, yurt içinde kanuni defter kayıtlarında yer almayan bazı varlıklar da kayıtlara alınarak millî ekonomiye kazandırılmış olacaktır.
