Şirketlerin Birleşme ve Bölünme Yoluyla Yeniden Yapılandırılması

Mali Müşavir Serkan Yıldız, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile vergi mevzuatına uygun olarak gerçekleştirilen; devir, tür değişikliği, kısmi ve tam bölünme ile hisse değişimi işlemlerine değiniyor. Şirketlerin özellikle ortaklık dağılımının yeniden yapılandırılmasının gerekmesi halinde, bu işlemin vergisiz şekilde gerçekleştirilmesi büyük önem arz eder. Kurumlar vergisi oranının %25, KDV oranının ise %20 olduğu göz önüne alındığında, şirket varlıklarının vergisiz olarak farklı şirketlere aktarılması büyük bir imkân yaratır. Kurumlar vergisi ile KDV’nin dışında yapılandırmada, diğer vergisel yükümlülükler de firmalar açısından büyük bir yük oluşturur. Bu noktada, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ile vergi mevzuatına uygun olarak gerçekleştirilen; devir, tür değişikliği, kısmi ve tam bölünme ile hisse değişimi işlemlerine kısaca bu yazıda değinilecektir.

1.Birleşme-Devir

Kurumlar Vergisi Kanunu’na (KVK) göre aşağıdaki şartlar dahilinde gerçekleşen birleşmeler devir olarak sayılır:

1. a) İnfisah eden kurum ile birleşilen kurumun tam mükellef olması
2. b) Münfesih kurumun devir tarihindeki bilanço değerlerinin, birleşilen kurum tarafından

bir bütün halinde devralınması ve aynen bilançosuna geçirilmesi Devir  tarihi,  şirket yetkili kurulunun  devre ilişkin  kararının  ticaret sicilinde tescil edildiği tarihtir. Kurumların yukarıdaki şartlar dahilinde tür (nevi) değiştirmeleri de devir hükmündedir. Yukarıda açıklanan koşulların taşınması ve aşağıdaki şartlara da uyulması halinde, münfesih kurumun sadece devir tarihine kadar elde ettiği kazançlar vergilendirilir; birleşmeden (değerleme işlemlerinden)  doğan  kârlar  ise hesaplanmaz  ve vergilendirilmez:

a) Devir tarihi itibarıyla hazırlanacak ve müştereken imzalanacak münfesih kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesinin, birleşmenin Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edildiği tarihten itibaren 30 gün içinde münfesih kurumun bağlı bulunduğu vergi dairesine verilmesi

b) Birleşilen kurumun, münfesih kurumun tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarını ödeyeceğini ve diğer ödevlerini yerine getireceğini münfesih kurumun birleşme sebebiyle verilecek olan kurumlar vergisi beyannamesinin ekinde vereceği bir taahhütname ile taahhüt etmesi

Devir veya tam bölünme hallerinde varlıkları devralan kurumlar, devralınan veya bölünen kurumların öz sermaye tutarını geçmeyen zararlarını mahsup edebilirler.

• Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre yapılan devir işlemleri KDV’den istisnadır.
• Birleşme ve devir nedeniyle düzenlenen kağıtlar, damga vergisinden müstesnadır.
• Devir ve birleşme işlemleri ile ilgili düzenlenecek birleşme (devir) sözleşmesi, noter harçlarından ve damga vergisinden istisna edilir.
• Birleşme ve devir işlemlerinden doğan kazançlar BSMV’den istisnadır.

2. Bölünme

Bir şirket, Türk Ticaret Kanunu ile KVK’ya göre tam veya kısmi olarak bölünebilir.

2.1. Tam Bölünme

• Tam mükellef bir sermaye şirketinin,
• Tasfiyesiz olarak infisah etmek suretiyle bütün mal varlığını, alacaklarını ve borçlarını kayıtlı değerleri üzerinden mevcut veya yeni kurulacak 2 veya daha fazla tam mükellef sermaye şirketine devretmesi,
• Karşılığında devreden sermaye şirketinin ortaklarına devralan sermaye şirketinin iştirak hisselerinin verilmesi tam bölünme olarak tanımlanır.

Yukarıda açıklanan koşulların taşınması ve aşağıdaki şartlara da uyulması halinde, bölünme suretiyle münfesih kurumun sadece bölünme tarihine kadar elde ettiği kazançlar vergilendirilir; bölünmeden (değerleme işlemlerinden) doğan kârlar ise hesaplanmaz ve vergilendirilmez:

 

1. a) Bölünme tarihi itibarıyla hazırlanacak ve müştereken imzalanacak bölünen kuruma ait kurumlar vergisi beyannamesinin, bölünmenin  Ticaret Sicili  Gazetesinde  ilan edildiği  tarihten itibaren 30 gün içinde bölünen kurumun bağlı bulunduğu vergi dairesine verilmesi

 

1. b) Bölünen kurumun varlıklarını devralan kurumların, bölünen kurumun tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarını ödeyeceğini ve diğer ödevlerini yerine getireceğini bölünen kurumun bölünme sebebiyle verilecek olan kurumlar vergisi beyannamesinin ekinde vereceği bir taahhütname ile taahhüt etmesi

Bölünen  şirketin  varlıkları,  kayıtlı   değer   üzerinden  devralan  şirketlere  aktarılır. Böylece, bölünme işlemiyle gerçekte bir vergi ertelemesi yapılır. Zira, varlıkları devralan şirket ileride bunları elden çıkardığında satış bedeliyle kayıtlı bedel arasındaki fark kurum kazancına dâhil edilir. Tam bölünme işlemi gerçekleştirecek şirketler ortaklarına, %10’a kadar denkleştirme

ödemesi yapabilirler.

2.2. Kısmi Bölünme

• Tam mükellef bir sermaye şirketi veya sermaye şirketi niteliğindeki yabancı bir kurumun Türkiye’deki iş yeri ya da daimi temsilcisinin
• Bilançosunda en az iki tam yıl süreyle elde tutulan iştirak hisseleri ya da sahip oldukları üretim veya hizmet işletmelerinin bir veya birkaçının
• Mevcut veya yeni kurulacak tam mükellef bir sermaye şirketine kayıtlı değerleri

üzerinden aynî sermaye olarak konulması kısmi bölünme olarak kabul edilir. Kısmi bölünme işleminden doğan kârlar hesaplanmaz ve vergilendirilmez. Kısmî bölünme işleminde, bölünen kurumun bölünme tarihine kadar tahakkuk etmiş ve edecek vergi borçlarından bölünen kurumun varlıklarını devralan kurumlar, devraldıkları varlıkların emsal bedeli ile sınırlı olarak müteselsilen sorumlu olurlar. Kısmi bölünme işleminde aktifi ve pasifi düzenleyici hesaplar, ilgili olduğu aktif veya pasif hesapla birlikte devrolunmak zorundadır.

Üretim veya hizmet işletmelerinin kısmi bölünmeye konu edilmesi işleminde, üretim ve hizmet işletmelerinin bütünlüğü korunacak şekilde faaliyetin devamı için gerekli taşınmaz, her türlü tesis, makine ve teçhizat, alet, edevat, taşıtlar, gayri maddi haklar ile hammadde, mamul, yarı mamul mallar gibi aktif kıymetler ile ilgili pasif kıymetlerin tümünün devredilmesi zorunludur.- KVK’ya göre yapılan bölünme işlemleri KDV’den istisnadır.

• Bölünmeler nedeniyle düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesnadır.
• Bölünme nedeniyle yapılacak işlemler harçlardan müstesnadır.
• Bölünme işleminden doğan kazançlar BSMV’den istisnadır.

 

3. Hisse Değişimi

• Tam mükellef bir sermaye şirketinin, diğer bir sermaye şirketinin hisselerini,
• Bu şirketin yönetimini ve hisse çoğunluğunu elde edecek şekilde devralması ve karşılığında bu şirketin hisselerini devreden ortaklarına kendi şirketinin iştirak hisselerini vermesi hisse değişimi olarak tanımlanır.

 

Hisse değişimi işlemlerinden doğan kârlar, KVK’nın 20. maddesi uyarınca vergilendirilmez. Hisse değişimi işlemlerinden doğan kazançlar BSMV’den istisnadır.

 

4. Sonuç

Şirketlerin üretim ve hizmet işletmelerinin daha verimli çalışması için bölünmesi, ortakların  şirketlerdeki varlıklarının ayrılması amacıyla kısmi bölünme yapılması, ölçek ekonomilerinden yararlanılması amacıyla yapılan devir işlemleri ve benzeri durumlarda, ortaya büyük bir vergisel yük çıkar ve bu yükün finansal olarak yönetilmesi mümkün olmaz. Hem Türk Ticaret Kanunu hem de vergi kanunlarına uygun olarak yapılan devir, bölünme ve hisse değişimi işlemleri ise, vergisiz olarak gerçekleştirilir ve firmalar ile ortaklar açısından çok cazip yapılandırma olanakları sunar.