Çocuklarda Okula Uyum Süreci Ümitköy British Culture Fine Arts Kids

Ümitköy British Culture Fine Arts Kids yöneticileri Çocuk Gelişimci Büşranur Murat ve Psikolog Ece Özer; okula başlayan çocuğun sağlıklı bir uyum süreci geçirmesi için takip edilmesi gereken adımları ve oryantasyonun aşamalarını MAG Okurları ile paylaşıyor.

Okula uyum süreci (oryantasyon) nedir? Çocuklar için okula uyum süreci nasıl başlar?

Oryantasyon; çocukların okul hayatına uyum sağlamasını kolaylaştırmak için planlanan, aşamalı bir adaptasyon sürecidir. Bu süreç, çocukların okul ortamına, öğretmenlerine ve arkadaşlarına güvenli ve rahat bir şekilde alışmalarını hedefler. Oryantasyon sürecinde amaç; çocukların ayrılık kaygısını en aza indirmek, çocuğun gireceği ilk sosyal ortamını sağlıklı bir şekilde deneyimlemesini sağlamak ve güvenli bir bağlanma oluşturmaktır. Bu nedenle, ilk gün yaklaşık bir saat ile başlayan oryantasyon süresi akabindeki günlerde çocuğun duygusal ihtiyaçları doğrultusunda artarak ilerler.

Çocukların okula uyum sürecini hangi faktörler belirliyor?

Annenin geçirdiği hamilelik süreci, çocuğun doğum şekli ve ilk on iki ayını geçirdiği dönem, çocuğun büyüdüğü ev ve aile ortamı ile bunlara göre şekillenmiş olan karakteri, çocuğun okula başlama yaşı, önceden deneyimlenmiş kötü bir okul ya da bakıcı tecrübesi, kısa süreli de olsa anne ya da babadan ayrılırken uygulanan yanlış yöntemler okula uyum sürecinin nasıl olacağını belirleyecek başlıca faktörlerdir.

Okula uyum sürecinde çocuklar ve ebeveynler hangi aşamalardan geçiyor?

Okula uyum süreci, “ebeveynden güvenli ayrılma”, “öğretmenine güven ve akranla iletişim kurma”, “gruba adaptasyon”, “günlük program rutinine uyum sağlama” olmak üzere dört farklı aşamadan oluşur.

İlk Aşama: Çocuğun ve ebeveynin, yeni ortamı tanımak ve oraya ısınmak amacıyla birlikte geçireceği zamanı kapsar. Çocuk, ebeveyninden aldığı güvenle yeni ortamını, öğretmenini ve arkadaşlarını tanır. Bu sırada öğretmen de çocuğu gözlemleme ve onunla yavaşça ilişki kurma fırsatı bulur. İlk aşama boyunca ebeveyn kendini arka planda tutar ve öğretmenin yönergelerine uyum sağlar. İlk ayrılık denemesi bu aşamanın sonunda yaşanır. Bu ilk ayrılık denemesinde çocuğun vereceği tepki, onun yeni bir serüvene alışma süreciyle ilgili ilk ipuçlarını da verir. Eğer çocuk ebeveyninin gidişinden rahatsız olmuyorsa ve kendi başına aktif davranabiliyorsa uyum süreci yaklaşık beş gün içinde tamamlanacaktır; ancak çocuk ebeveyninin gidişini protesto ediyorsa, peşinden gidip ağlıyorsa ve öğretmeninin onu teselli etmesine izin vermiyorsa uyum sürecinin tamamlanması iki ya da üç hafta gibi bir zaman zarfını kapsayabilir. Bu durumda endişe edilmemeli ve mutlaka öğretmen veya yönetim ile iş birliği yapılmalıdır.

İkinci Aşama: Çocuğun yeni ortamında ebeveynsiz kalabilmeyi deneyimlediği ve akranıyla ilk iletişimini kurduğu süreci kapsar. Çocuk kabul ettiği sürece öğretmen onunla yakın bir ilişki kurar, temel ihtiyaçlarını giderir ve onunla oyun oynar. Öğretmen, çocuğun yeteri kadar hazır olduğunu gözlemlediğinde çocuğun akranıyla keyifli vakit geçirebilmesi için gerekli ortamı oluşturur.

Üçüncü Aşama: Grupla hareket etmeye adaptasyon aşamasıdır. Bu aşama, eğitimciler olarak oldukça önemsediğimiz, çocuğun kendi hayatında gerçek bir öz güven kazandığı ilk aşamadır. Çocuk, evindeki bireysel konfor alanından çıkacak ve akranlarından oluşan bir grupla birlikte hareket etmeyi deneyimleyecektir. Bu aşama ortalama olarak okula başlanılan ikinci veya üçüncü haftaya denk gelmektedir. Burada ebeveyn; öğretmen ve yönetimle günbegün iş birliği halinde olmalıdır, çünkü çocuk bu aşamada kendi varlığını kanıtlamaya çalışacak ve bunu yapmakta zorlandığını hissettiği ilk günün ertesi günü okula gelmek istemeyecektir. Bu aşamada okul dışında kısa süreli ağlamaların, inatlaşmaların ve uyku bölünmelerinin yaşanması, tamamen sürecin parçası olmaktadır.

Son Aşama: Günlük program rutinine uyum sağlamadır. Bu aşama da üçüncü aşamaya benzer özellikler gösterir, çünkü çocuk kendi evi ortamında alışmış olduğu ve tamamen kendisine özel yapılandırılmış olan saatlerde yemek yer ve oyun oynar; ancak, okulda yemeklerin veya oyunların başlangıç ve bitiş zamanının olduğu düzenli bir günlük akış vardır. Çocuk, bu sürece ilk etapta uyum sağlamakta güçlük yaşıyor gibi görünse bile bir süre sonra rahatlayacaktır, çünkü günlük rutinler, bilinmezliği ortadan kaldırdığı için çocuğa kendini fiziksel, duygusal ve psikolojik olarak güvende hissettirecektir.

Sağlıklı bir oryantasyon süreci için olmazsa olmazlar nelerdir?

Anaokulu, birçok çocuk için okul hayatının ilk adımıdır. Bu yeni ortam; çocuğun sosyal, duygusal ve bilişsel gelişiminde kritik bir rol oynar. İyi planlanmış ve sağlıklı bir oryantasyon süreci çocuğun okula olan bakış açısını olumlu yönde etkiler ve eğitim hayatındaki başarısını destekler. Oryantasyon sürecinde çocuğun, kayıp duygusu ya da terk edilmişlik hissi yaşamadan okula güvenle bağlanmasını hedefleriz. Bunun için en önemli faktör okul ve aile iş birliğidir. Böylece hem çocuğun okul rutinlerine uyum sağlama süreci kolaylaşacak hem de okul ve aile arasında güçlü bir bağ kurulacaktır.

Aileler için, okula başlama süreci hakkında hangi önerilerde bulunabilirsiniz?

Birçok aile için okula başlama süreci sancılı bir dönemdir. Özellikle veda zamanı geldiğinde, çocuğun, annesinin ya da babasının gidişini protesto etmesi her iki taraf için de zor anlardır. Bu nedenle bu sürece önce kendilerini hazırlamaları gerekir. Süreç içinde endişe edilmemeli, mutlaka öğretmen veya yönetim ile iş birliği yapılmalı ve tüm yönergelere özenle uyulmalıdır. Aksi takdirde oryantasyon süresi hem çocuk için, hem aile için hem de öğretmen için sancılı geçecektir. Bu sancılı sürecin sonucunda çocuk alışmış gibi görünse bile bir iki hafta içerisinde mutlaka problemler ortaya çıkacaktır. Sağlıklı bir oryantasyon süreci için en gerekli şey ebeveynlerin sabırlı, istikrarlı, dirayetli ve işbirlikçi olmalarıdır. Bazı çocuklar yeni bir ortama alışmak için sadece birkaç güne ihtiyaç duyarken, bazıları birkaç haftaya ihtiyaç duyabilirler. Bu süreçte sabırlı olunmalı; çocuk, kendisini gerçekleştirmesi için motive edilmeli ve istikrarlı olunmalıdır.