7440 Sayılı Kanun Kapsamında İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesi
Ankara Vergi Dairesi Başkanı Yüksel Duman, geçtiğimiz aylarda yürürlüğe giren ve cezalar ile borçların yapılandırılmasında olanak sağlayan “7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Kapsamında İşletme Kayıtlarının Düzeltilmesine” ilişkin detayları MAG Business okurları için anlatıyor.
GİRİŞ
7440 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 12/3/2023 tarihli Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Kanunla; vergi ve cezalar ile diğer borçların yapılandırılması, ödeme kolaylığı, geçmiş dönemlere ilişkin matrah ve vergi artırımında bulunan mükelleflere ayrıcalıklar, işletme kayıtlarının gerçek duruma uygun hale getirilmesi, ihtilaflı alacakların yeniden yapılandırılması ve sulh yoluyla çözüme kavuşturulması, beyan edilmemiş veya eksik beyan edilmiş gelir ve kazançların gecikme zammı ve gecikme faizi uygulanmaksızın pişmanlıkla, izaha davet kapsamında veya kendiliğinden beyan edilmesi gibi imkânlar getirilmiştir.
Kanun ile aynı zamanda işletme kayıtlarının düzeltilmesine de imkân verilmektedir. Bu, üç durumda yapılabilmektedir:
1. İşletmede mevcut olduğu hâlde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların,
2. Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede bulunmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların,
3. Kayıtlarda yer aldığı hâlde işletmede bulunmayan kasa mevcudu ve ortaklardan alacakların, beyan edilerek, işletme kayıtlarının gerçeğe uygun hale getirilmesine imkân vermektedir.
1. İşletmede Mevcut Olduğu Hâlde Kayıtlarda Yer Almayan Emtia, Makine, Teçhizat ve Demirbaşların Kayda Alınması
Düzenlemeden Yararlanabilecek Mükellefler:
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (serbest meslek erbabı, ferdi ticari işletmeler, adi ortaklıklar, kolektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dâhil) yararlanabilecektir.
Başvuru Şekli ve Süresi
Mükellefler, işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları; kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşlarınca belirlenecek rayiç bedel ile değerlemek suretiyle 30 Haziran 2023 tarihine kadar (bu tarih dâhil) KDV yönünden bağlı oldukları vergi dairelerine 1 Seri No.lu 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği’nde yer alan beyanname (Ek:18) ve ekindeki envanter listesi (Ek:19) ile beyan edebileceklerdir.
Rayiç bedel, o kıymetin değerleme günü itibarıyla normal alım satım bedelidir. Bildirilen kıymetler yasal kayıt süresi içerisinde kayıtlara intikal ettirilecektir.
Beyan edilecek olan kayıt ve tescile tabi kıymetler, kayıt ve tescil için kullanılan bilgiler (numara, harf, işaret, marka vb.) belirtilmek suretiyle envanter listesinde beyan edilecektir. Kayıt ve tescile ilişkin gerekli bilgileri içermeyen kıymetlerin, beyandan önce ilgili kamu idarelerine başvurularak kayıt ve tescil ettirilmesi ve alınan kayıt ve tescil bilgileri ile beyan edilmesi gerekmektedir. Söz konusu kıymetlerin satışına ilişkin olarak düzenlenecek belgelerde kayıt ve tescil bilgilerine de yer verilecektir.
İnşaat işletmelerinin (yıllara sari inşaat ve onarım işi, kat karşılığı veya kendi adlarına inşaat yapıp satanlar) varsa inşa edilen ve emtia niteliğindeki taşınmazları (daire, dükkan vb.) ile üretimde kullandıkları demir, çimento, tuğla gibi ilk madde ve malzemelerini veya yarı mamullerini de bildirmeleri mümkündür.
KDV beyannamelerini elektronik ortamda vermek zorunda olan mükelleflerin, söz konusu beyannameyi ve envanter listesini de elektronik ortamda vermeleri gerekmektedir.
Verginin Hesaplanması ve Ödenmesi
İşletmelerde mevcut olduğu halde, kayıtlarda yer almayan; makine, teçhizat, demirbaş ve emtiaların rayiç bedeli üzerinden tabi olduğu oranların yarısı, esas alınmak suretiyle katma değer vergisi hesaplanacaktır.
Hesaplanan KDV, sorumlu sıfatıyla ayrı bir beyanname ile beyan edilerek 30 Haziran 2023 tarihine kadar (bu tarih dâhil) ödenecektir.
6/2/2023 tarihinde meydana gelen depremlerden dolayı mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde mükellefiyet kaydı bulunanlar tarafından beyanname ve eki envanter listesi 31 Ekim 2023 tarihine kadar verilebilir ve bu beyan üzerine tahakkuk edecek tutarlar aynı süre içinde ödenebilir.
Beyan edilen emtiaya ait hesaplanarak ödenen KDV, 1 No.lu KDV beyannamesinde genel esaslar çerçevesinde indirim konusu yapılabilecek ancak, iade konusu yapılamayacaktır.
Ancak, kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşların rayiç bedeli üzerinden hesaplanarak ödenen KDV’nin indirimi ve dolayısıyla iadesi mümkün olmayıp; bu tutar, verginin ödendiği yılın gelir veya kurumlar vergisi matrahlarının belirlenmesinde gider olarak dikkate alınabilecektir.
Bildirime dâhil edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için amortisman ayrılmayacaktır.
Teslimleri KDV’den müstesna olan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili olarak mükelleflerin bu uygulamadan yararlanılabilmesi mümkün değildir.
Mükelleflerce fiili ya da kaydî envanter sırasında belgesiz mal bulundurulduğunun tespiti hâlinde, bu alışlar nedeniyle, ziyaa uğratılan katma değer vergisi, belgesiz mal bulunduran mükelleften aranmaktadır. Ancak, kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar için sorumlu sıfatıyla KDV beyan eden ve ödeyen mükelleflere cezalı olarak re’sen tarhiyat yapılmayacaktır.
Özel Tüketim Vergisine Tabi Mallara İlişkin Kayıtların Düzeltilmesi
Beyan edilecek malların özel tüketim vergisine tabi olması halinde, bu malları beyan eden ve alış belgelerini ibraz edemeyen mükellefler, beyan tarihindeki miktarı ve emsal bedeli üzerinden geçerli olan özel tüketim vergisini 1 Seri No.lu 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği ekinde yer alan beyanname (Ek:20) ile 30 Haziran 2023 tarihine kadar (bu tarih dâhil) ayrı bir beyanname ile beyan ederek aynı süre içerisinde ödeyeceklerdir. Beyan edilerek ödenen ÖTV için vergi cezası kesilmeyecektir.
6/2/2023 tarihinde meydana gelen depremler nedeniyle mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde mükellefiyet kaydı bulunanlar tarafından beyan edilecek malların özel tüketim vergisine tabi olması halinde beyannamelerini 31/10/2023 tarihine kadar verip, aynı süre içinde ödeyebilirler.
Beyan Edilen Kıymetlerin Kayıtlara İntikali
Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler aktiflerine kaydettikleri emtia için ayrı, makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere pasifte karşılık hesabı açarlar. Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde sermayenin unsuru sayılır ve vergilendirilmez. Makine, teçhizat ve demirbaşlar ayrıca envantere kaydedilecek ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecektir. Aynı şekilde beyan edilecek malların özel tüketim vergisine tabi olması halinde de beyannamelerini 30 Haziran 2023 tarihine kadar verip, aynı süre içinde ödeyebilirler.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler ise söz konusu emtiayı defterlerinin gider kısmına satın alınan mal olarak kaydederler.
İşletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kayda alan mükelleflerin, bu malları satmaları hâlinde, defterlere kaydedilecek satış bedeli kayıtlı değerinden düşük olamayacaktır. Gerçek satış bedelinin kayda alınan bedelden düşük olması hâlinde de, kazancın tespitinde kayıtlı bedel dikkate alınacaktır.
Beyan edilen kıymetler için KDV Kanunu uyarınca sorumluluk uygulaması yapılmayacaktır.
2. Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Mevcut Olmayan Emtia, Makine, Teçhizat ve Demirbaşların Kayıtlardan Çıkarılması
Yararlanabilecek Mükellefler
Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri (ferdi işletmeler, adi ortaklıklar, kolektif şirketler, adi komandit şirketler ile sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadi kamu kuruluşları, dernek ve vakıflara ait iktisadi işletmeler ve iş ortaklıkları dâhil) yararlanabilecektir.
Başvuru Şekli ve Süresi
Emtialar, aynı nev’iden emtialara ilişkin cari yıl kayıtlarına göre tespit edilen gayri safi kâr oranı; makine, teçhizat ve demirbaşlar bakımından mükelleflerin kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedelleri dikkate alınarak, 30 Haziran 2023 tarihine kadar (bu tarih dâhil) fatura düzenlenerek ilgili dönem KDV beyannamesinde beyan edilebilecektir.
Gayri safi kâr oranının cari yıl kayıtlarına göre tespit edilemediği hallerde, mükellefin bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar esas alınacaktır.
Verginin Hesaplanması ve Ödenmesi
• Düzenlenecek satış faturasında, emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların tabi olduğu oranda KDV hesaplanacak ve ilgili dönem beyannamesine dâhil edilecektir.
• Beyannamede; emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlara ait ödenecek KDV bulunması halinde, ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler ise beyanname verme süresini takip eden birinci ve ikinci ayda olmak üzere 3 eşit taksitte ödenebilecektir. Ayrıca, taksitlendirilebilecek tutarın peşin olarak ödenebilmesi de mümkündür.
• Hasılat esaslı vergilendirme usulüne tabi mükelleflerin de bu uygulamadan faydalanması mümkün olup, bu kapsamdaki makine, teçhizat ve demirbaşlar için tespit edilecek KDV dâhil hasılata %1,5 oran uygulanarak ödenecek KDV tutarı belirlenecektir.
• Satış hasılatı yıllık gelir veya kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında dikkate alınacaktır.
Beyan edilecek emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların kayıtlardan çıkarılması işlemleri, normal satış işlemlerinden farklı olmayacaktır.
6/2/2023 tarihinde meydana gelen depremlerden dolayı, mücbir sebep hali ilan edilen yerlerde mükellefiyet kaydı bulunanlar, bu kapsamda kayıtlarında yer aldığı hâlde işletmelerinde mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarını fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle mücbir sebep halinin sona erdiği tarihi takip eden üçüncü ayın sonu olan 31 Ekim 2023 tarihine kadar kayıt ve beyanlarına intikal ettirebilirler. Bu kapsamda ödenmesi gereken katma değer vergisi, ilk taksiti beyanname verme süresi içinde, izleyen taksitler beyanname verme süresini takip eden birinci ve ikinci ayda olmak üzere üç eşit taksitte ödenebilir. Ancak talep edilmesi hâlinde, taksitlendirilebilecek tutarın defaten ödenmesi de mümkündür.
Özel Tüketim Vergisine Tabi Mallara İlişkin Kayıtların Düzeltilmesi
Beyan edilecek emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların özel tüketim vergisine tabi olması halinde, ilgili mevzuatına göre hesaplanacak ÖTV’ye faturada yer verilecek ve bu tutar emtia, makine, teçhizat ve demirbaşların tabi olduğu genel beyan usul ve esasları dâhilinde ilgili dönemde beyan edilip ödenecektir.
Kayıt düzeltme işlemleri yapılmış emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlarla ilgili geçmişe yönelik ceza ve faiz uygulanmayacaktır.
3. Kayıtlarda Yer Aldığı Halde İşletmede Mevcut Olmayan Kasa Mevcudu ile Ortaklardan Alacakların Beyanı
Yararlanabilecek Mükellefler
Bu düzenlemeden, sadece bilanço esasına göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilecektir.
Başvuru Şekli ve Süresi
31/12/2022 tarihli bilançoda yer alan (özel hesap dönemi 2022 yılı içinde sona eren), ancak işletmede mevcut olmayan;
• Kasa mevcudu,
• Esas faaliyet konusu dışındaki işlemleri dolayısıyla (ödünç verme ve benzer nedenlerle ortaya çıkan) ortaklarından alacaklı bulunduğu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduğu tutarlar arasındaki net alacak tutarları,
• Bunlarla ilgili diğer hesaplarda yer alan işlemler,
30 Haziran 2023 tarihine (bu tarih dâhil) kadar vergi dairelerine beyan edilmek (1 Seri No.lu GT Ek:22) suretiyle kayıtlar düzeltilebilecektir.
Elektronik ortamda beyanname göndermek zorunda olan mükelleflerin bu beyanları elektronik ortamda yapmaları gerekmektedir. Elektronik ortamda beyanname ve bildirim verme zorunluluğu bulunmayan mükellefler, beyanlarını kurumlar vergisi mükellefiyeti yönünden bağlı olunan vergi dairelerine kâğıt ortamında yapabilecektir.
Beyan edilecek tutarların belirlenmesinde, başka hesaplarda takip edilen tutarlar da dikkate alınacaktır.
Verginin Hesaplanması ve Ödenmesi
Kayıtlarda yer aldığı halde, işletmede mevcut olmayan kasa mevcudu ile ortaklardan net alacak tutarlarının düzeltme işlemi için; beyan edilen tutarlar üzerinden %3 oranında vergi hesaplanarak, 30 Haziran 2023 tarihine kadar (bu tarih dâhil) ödenecektir. Bu süre içerisinde ödenmeyen bu vergiler 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre gecikme zammıyla birlikte takip edilecektir.
Beyan edilen tutarlar ve ödenen vergiler, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınmayacaktır.
Ödenen vergiler, gelir veya kurumlar vergisinden mahsup edilmeyecektir.
Beyan edilen tutarlarla ilgili olarak, ortaklara dağıtılıp dağıtılmadığına bakılmaksızın kâr dağıtımına bağlı vergi tevkifatına yönelik ilave bir tarhiyat yapılmayacaktır.
İşletme Stok Kayıtlarının Düzeltilmesinden Vazgeçilebilir mi?
Mükellefler tarafından işletme stok kayıtları düzeltildikten sonra başvuru süresi içerisinde olmak şartıyla bu beyanlarında azaltıcı veya artırıcı şekilde düzeltme yapılması mümkün bulunmaktadır. Burada mükellef, önceki stok beyanlarını iptal ederek yeni bir stok beyanı verebileceği gibi ilk stok beyanını da kapsayacak şekilde bir düzeltme beyanı vermek suretiyle bu işlemi yapabilir. Başvuru süresi geçtikten sonra ise mükellefin bir düzeltme yapma imkânı bulunmamaktadır. Burada son süre ise, son başvuru tarihi olan 30 Haziran tarihidir.
Yapılandırmadan Yaralanma Süresi Uzar mı?
7440 sayılı Kanun’da ortak hükümleri düzenleyen dokuzuncu maddesinde “Cumhurbaşkanı, bu Kanun’da öngörülen başvuru ve ilk taksit ödeme sürelerini bir aya kadar uzatmaya yetkilidir.” hükmü yer almaktadır. Cumhurbaşkanlığı bu yetkisini kullanarak 31 Mayıs 2023 olan başvuru süresini 30 Haziran 2023 tarihine uzatmıştır. Dolayısıyla başvuru süresinin yeniden uzama imkânı da bulunmamaktadır.
SONUÇ
Yapılandırma kanununun mükelleflere sağladığı önemli avantajlardan birisi de stok beyanlarının ve işletme kayıtlarının düzeltilmesidir. Yapılandırma Kanunu ile mükellefler düşük bir vergi ödemek suretiyle işletme kayıtlarını ve stoklarını düzeltme imkânına kavuşmuş olmaktadır. Böylece mükellefler hem emtia beyanı için ödenmiş olan KDV’yi indirim konusu yapma hakkına sahip olacak hem de herhangi bir inceleme söz konusu olduğunda cezalı tarhiyatla karşılaşma riskini de ortadan kaldırmış olacaktır. Dolaysıyla işletme kayıtlarında dengesizlik olan mükelleflerin süresinde bu düzenlemeden yararlanmaları kendi avantajlarına olacaktır.
